Znów, jak co roku w drugą niedzielę czerwca, dnia 14 czerwca 2009, Polacy zamieszkali po obu stronach wodospadu Niagara przybyli do położonego nieopodal, historycznego miasteczka Niagara-on-the-Lake na uroczystości zorganizowane w 92. Rocznicę Czynu Zbrojnego Polonii Amerykańskiej i Kanadyjskiej.
Historia tej pielgrzymki sięga czasów I Wojny Światowej. Juz od roku 1914 trwała akcja rekrutująca młodych polskich chłopców, zamieszkałych na ziemi amerykańskiej i kanadyjskiej, którzy pragnęli przygotować się do walki o niepodległość Polski. Piękną rolę w tym czasie odegrała Kanada, udzielając w roku 1917 kadrom Armii Polskiej w Ameryce Północnej miejsca na obóz szkoleniowy w Niagara-on-the-Lake.
W obozie tym przeszkolono 23,000 młodych ochotników. Niestety nie wszystkim młodym chłopcom dane było stanąć do walki. Szalejąca w roku 1918 grypa zabrała życie 41 rekrutów, z których 25-ciu, za zgodą władz kanadyjskich, zostało pochowanych w pobliżu centrum szkoleniowego w Niagara-On-The-Lake. Ten skromny cmentarz stał się miejscem, gdzie co roku przybywają rodacy, aby nad grobami tych 25 młodych polskich żołnierzy, pomodlić się i oddać im hołd za ich gotowość do walki, a także oddać hołd polskim żołnierzom poległym na wszystkich frontach świata, szczególnie żołnierzom Błękitnej Armii Generała Józefa Hallera, którzy oddali swoje młode życie dla Ojczyzny.
Na uroczystości zorganizowane przez KPK Okręg Niagara przybyli liczni goście honorowi ze Stanów Zjednoczonych i Kanady z wieńcami i pocztami sztandarowymi. Gośćmi byli przedstawiciele Kongresu Polonii Kanadyjskiej i Konsulatów Generalnych RP, prezesi organizacji polonijnych, posłowie federalni, weterani zrzeszeni w organizacjach weterańskich w tym w placówkach SWAP i Royal Canadian Legion w USA i Kanadzie, burmistrzowie miast, politycy, mlodzież szkolna i harcerstwo.
Wśród gości honorowych amerykańskich byli prezes Kongresu Polonii Amerykańskiej na zachodnia część stanu Nowy Jork Ryszard Solecki i prezes Zarządu Głównego SWAP Wincenty Knapczyk. Gośćmi honorowymi kanadyjskimi byli między innymi, konsul generalny RP, Marek Ciesielczuk, i prezes KPK Władysław Lizoń. W imieniu prezesa KPK Okręgu Toronto Jana Cytowskiego, wystąpił wiceprezes Juliusz Kirejczyk. Placówkę 114 SWAP reprezentował komendant Krzysztof Tomczak. Liczny udział wzięła młodzież ZHP Okręgu Kanada hufca Watra, Karpaty i Pieniny. Marszałkiem parady był Komendant Placówki 1 SWAP z Buffalo Stanisław Przystał. Na czele pochodu towarzyszyli mu, były prezes KPK Okręgu Niagara Leon Dopke i przewodniczący pielgrzymki, przedstawiciel organizacji kombatanckich przy ZG KPK Henryk Lekusz.
Uroczystości rozpoczęły się zbiórką Oddziałów, które przy dzwiękach orkiestry przemaszerowały na teren cmentarza, gdzie postawiony był ołtarz polowy. Orkiestra odegrała hymny narodowe, kanadyjski, amerykański i polski. Podniesione zostały flagi. Po powitaniach odprawiona została Msza św. przez proboszcza parafii Matki Bożej Nieustajacej Pomocy w St. Catharies o. Alberta Grzempę, który także wygłosił kazanie. Mszę św. uświetnil chór “Symfonia” pod dyrekcją Macieja Jaśkiewicza. Po Eucharystii odczytane zostały pozdrowienia od Michaela Ignatiewa i wygłoszone przemówienia. Mer miasta Gary Borroughs powiedział, że druga niedziela czerwca zawsze jest i była Polską Niedzielą w Niagara-On-the-Lake. Po przemówieniach odczytany został Apel Poległych. W głębokim skupieniu przy wysłuchaniu odegranej przez trębacza Ostatniej Warty, złożono hołd poległym żołnierzom. Żołnierze z 10 Plutonu Kadetów Artylerii oddali salwy honorowe. Uroczystości na cmentarzu zakończyło składanie wieńców.
Po złożeniu wieńców, rozpoczęła się defilada przy dźwiękach orkiestry dętej Polskiej Placówki Legionu Kanadyjskiego w St. Catharines i przemarsz do Pomnika Nieznanego Żołnierza postawionego w centrum miasta. Na poboczach ulic zgromadziły się setki turystów obserwujących paradę. Ciekawostką parady był odrestaurowany pojazd Jeep z zamontowanym ciężkim karabinem maszynowym oraz ciągniętą przez niego, znakomicie zachowaną armatą sprzed I Wojny Światowej. Był także do obejrzenia wspólczesny pojazd wojskowy z lekkim działem.
Przy pomniku ponownie odegrane zostały hymny narodowe i złożone wieńce. Po odegraniu Ostatniej Warty oddano trzykrotne salwy honorowe. Przedstawiciele KPK na Zachodnia czesc Stanu New York wygłosili przemówienia i na tym uroczystości zakończono.
Przez chwilę jeszcze robiono zdjęcia pod pomnikiem, a potem każdy znalazł sposób na spędzenie wolnego czasu. Słońce i przemówienia nie zmęczyły bardzo, choć warto pamiętać o nakryciach głowy, wygodnym ubiorze i obuwiu na przyszłość. Pogoda zachęcała do pozostania w tym malowniczym miasteczku. Tu zginąć nie można. Piękne restauracje i wytworne sklepy przyciągają. Niektórzy przywieźli krzesełka polowe. Było też dużo ławek i stolików piknikowych. Można było rozkoszować się zielenią i świeżym powietrzem, spożywając własny posiłek. Związek Narodowy Polski w Kanadzie przygotował gościnny piknik dla organizacji.
Kongres Polonii Kanadyjskiej Okręg Toronto od wielu lat czynnie uczestniczy w pielgrzymce do Niagara-on-the-Lake. Przez kilka lat KPK OT organizował wspólny wyjazd autobusem na tę piękna uroczystość. Wyjazdy zapisały się w pamięci uczestników jako niepowtarzalne przeżycie. Wycieczki spełniały marzenia uczestników i przypominaly im młode harcerskie lata. Piosenki nieśmiało zaczynane w autobusie w drodze porannej, brzmiały pełną mocą w drodze powrotnej. Zatrzymywano się w winiarniach, gdzie próbowano i kupowano wina i miody. Może wróci ta tradycja w następnych latach.
Prezes KPK OT Jan Cytowski przebywał w tym roku w Polsce w tym czasie, ale kroniki naszego internetu przechowują jego przemówienia z lat ubiegłych. Poniżej zamieszczony jest fragment przemówienia wygłoszonego podczas 85. Pielgrzymki do Niagara-on-the-Lake.
“…To właśnie armia ochotników gen. Józefa Hallera broniła Warszawy w słynnej bitwie Warszawskiej, nie dopuszczając do spełnienia się słów głównodowodzącego frontem północnym armii bolszewickiej Michaiła Tuchaczewskiego:
“Na zachodzie rozstrzygają się losy powszechnej rewolucji, po trupie Polski wiedzie droga do światowego pożaru”. To postawa polskiego żołnierza zdołała zatrzymać komunistyczną pożogę na 20 lat, i potwierdzić Polską niepodległość.
Później był rok 1939, Katyń, powojenne prześladowania żołnierzy podziemia, walka z Kościołem, próby zniewolenia narodu, zryw Solidarnościowy, który był początkiem końca systemu komunistycznego w tej części Europy. Można by wyliczać długo. .
Dzisiaj, spotykamy się aby oddać cześć i hołd tym, którzy byli częścią polskiej drogi niepodległościowej, tutaj na ziemi Ontaryjskiej, a w ich osobach wszystkim Polakom, którzy walczyli o Polskę i polskość na przestrzeni wieków.
Ta pamięć o polskiej ofierze krwi jest czymś co powinno łączyć Polonię, co powinno być impulsem do współpracy i zrozumienia. Tylko silna i zjednoczona Polonia może godnie pielęgnować nasze patriotyczne tradycje, podkreślając właściwe miejsce Polski i Polaków na arenie międzynarodowej….” (Jan Cytowski).
Krystyna Sroczyńska (KPK OT – Komisja Informacji)
Fotografie: Juliusz Kirejczyk, Michal Romaniuk i Andrzej Załęski.
