20 lat temu, 2 kwietnia o godz. 21:37 odszedł wielki Polak, papież, św. Jan Paweł II. Dla wielu z nas, Jego pontyfikat, Jego postać i nauczanie są najważniejszymi doświadczeniami życia.
Nie tylko dlatego, że był naszym rodakiem, ale dlatego, że był wyjątkowy. Jest to oczywiste nie tylko dla nas Polaków, ale dla całego świata. Dla Polonii i Polakow za granicą, był inspiracją troski o polską tożsamość, dbania o losy naszej Ojczyzny i ochronę Jej dobrego imienia. Uczył nas czym jest Ojczyzna i jakie są implikacje przynależności do wielkiej Polskiej Rodziny.
„Bo wobec ojczyzny zaciąga się dług, tak samo jak zaciąga się dług wobec rodziny, wobec rodziców.” (Papież JP II, przemówienie do Polakow w Kolumbii, Bogota 1.07.1986)
Niewielu ludzi w dziejach świata swym życiem i pracą przyczyniło się do tak wielkich zmian. Kiedy padały słowa: „Nie lękajcie się. Otwórzcie, otwórzcie na oścież drzwi Chrystusowi” – (inauguracja pontyfikatu 22.10.1978), znaczna część mieszkańców świata żyła w okowach systemów totalitarnych, i nie było im dane nawet wysłuchanie tego inspirującego orędzia. Wydawało się, że pojałtański porządek świata będzie trwał jeszcze długo. Tak myślało również wielu z nas, Polaków w kraju i poza Polską. Nie musieliśmy czekać długo. Pierwsza wizyta w Polsce –2 czerwca 1979, msza św. na pl. Zwycięstwa w Warszawie. Obraz i słowa, które towarzyszą nam przez wszystkie lata emigracji: „Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze Ziemi. Tej Ziemi”. Będąc tam, na tym spotkaniu, rzeczywiście poczuliśmy napływ jakiejś niezwykłej siły, energii i dumy. Jakże symboliczny i inspirujący był ogromny krzyż ustawiony na pl. Zwycięstwa. To, co wtedy stało się w Warszawie miało wpływ na życie wielu z nas. Na pewno był to znaczący znak przemian nie tylko w Polsce, ale w całym sowieckim obozie. Jakże inaczej wyglądał świat, kiedy odchodził od nas Jan Paweł II.
Nasz, polski Papież stał się symbolem otwarcia na świat. Odbył ponad 100 zagranicznych podroży. Podczas tych zagranicznych wizyt, Ojciec Święty zawsze znajdował czas na spotkania z Polonią. Pamiętam doskonale spotkanie polonijne w 1984 i podczas XVII Światowych Dni Młodzieży w 2002 r. w Toronto. Zawsze wzywał do zachowania przez Polonię chrześcijańskiego dziedzictwa polskiego i przekazywania go następnym pokoleniom. Wzywał nas do zachowania własnej tożsamości i rozwijania zasadniczych wartości własnej kultury i tradycji na emigracji. I tak na spotkaniu z Polonią w Detroit w 1987 powołując się na słowa Słonimskiego powiedział: „Naród, który pozwala się odciąć od tradycji, schodzi do poziomu plemienia”. Nawoływał nas do dbania o naszą „polskość”. Uzupełniając to, można przywołać myśl Papieża wyrażoną do Polaków w Australii (1986): „Ludzie, którzy pamiętają, skąd pochodzą, ludzie, którzy cenią swoje tradycje, mogą wnieść wiele w życie każdego kraju”. Było to dla wielu z nas swego rodzaju potwierdzenie i odnalezienie sensu emigracji. Było to przypomnienie, że pomimo emigracji, (nie zawsze z własnej woli), mamy prawo czuć się Polakami, możemy odnaleźć się w nowej rzeczywistości wnosząc swój unikalny wkład do życia w krajach osiedlenia, nie tracąc swojej tożsamości.
Jak nikt inny dostrzegał zasługi emigracji w kształtowaniu właściwego wizerunku Polski i Polaków, mówiąc do Polonii w Rzymie w 1985 r. „Nieocenione są także zasługi emigracji w tworzeniu, pomnażaniu naszej kultury w świecie i w dawaniu świadectwa o Polsce, jaka była i jaka być powinna”. Jest to jakby wskazanie, jak ważną jest sprawa szeroko rozumianego
propagowania i obrony dobrego imienia Polski i Polaków. Dlatego jest to jedno z ważniejszych zadań Polonii i organizacji polonijnych.
Wszystkie spotkania papieża z Polonią odnawiały i umacniały więź Polonii z Polską. Ojca Świętego traktowano jako szacownego przedstawiciela Polski, a Jego autorytet powodował, ze opinie o Polsce były niekwestionowane. Nasze, wzajemne relacje z Ojczyzną były często poruszane podczas spotkań. Wynikało to z opinii Jana Pawła II, wyrażonej podczas jednego ze spotkań: „Polonia jest ważna dla Polski, tak jak Polska jest ważna dla Polonii” –(Detroit Hantramck-1987). Trudno o bardziej precyzyjne określenie potrzeby dobrych, wzajemnych relacji.
27 kwietnia 2014 r, Jan Paweł II został kanonizowany. Dołączając do grona Świętych, stal się naszym orędownikiem i pośrednikiem w relacjach z Bogiem. Teraz od każdego z nas zależy, jak przejęliśmy Jego nauki i jak je stosujemy w naszym codziennym polonijnym życiu. Wykorzystajmy to nauczanie i pośrednictwo św. Jana Pawła II oraz dyskretne znaki przekazywane nam każdego dnia. Spróbujmy z tego wyjątkowego wstawiennictwa korzystać.
Oprac. Jan Cytowski Toronto, 2 kwietnia 2025 r.
(wykorzystałem fragmenty mojego referatu przygotowanego w imieniu Rady Polonii Świata na Światowe Spotkane Polonii w Rzymie- kwiecień, 2014 r.- biuletyn SWP 1/2014)